Kulturka

Zgubna pycha rozumu. O błędach socjalizmu

''Zgubna pycha rozumu. O błędach socjalizmu'' (''The Fatal Conceit. Errors of Socialism'') jest jego ostatnią książką, której wydanie w 1988 roku omal nie zostało uniemożliwione przez pogorszenie się stanu zdrowia autora. Bez wątpienia stanowi ona podsumowanie najważniejszych idei Hayeka w zakresie filozofii społecznej i politycznej w powiązaniu z teorią ekonomii i teorią ewolucji. Hayek twierdzi, że życie społeczne może się rozwijać we wszystkich dziedzinach, jeśli członkowie społeczności cieszą się wolnością jednostkową. Rozwój gospodarczy i zależna od niego możliwość utrzymania przy życiu coraz liczniejszych ludzkich społeczności w coraz lepszych warunkach bytowania, podważają neomaltuzjańską tezę, iż ograniczone zasoby zmuszają ludzkość do zmniejszania przyrostu naturalnego. Państwo jest instytucją niezbędną w życiu społeczeństw, lecz zakres jego działania powinien być tak określony, by samorzutne procesy społeczne nie napotykały na przeszkody. Wszelkie odmiany kolektywizmu (totalitaryzmu) mają swe źródło, zdaniem Hayeka, w intelektualnym błędzie: niezrozumieniu złożoności życia społecznego i gospodarki, i w towarzyszącym mu próbom narzucania projektów zorganizowania społeczeństw według planu, który jest prymitywny i oparty na fałszywych przesłankach. Atrakcyjność ideologii kolektywistycznych ma swe źródło przede wszystkim w racjonalistycznej pysze intelektualistów i przedstawicieli mediów (?pośredników w handlu ideami z drugiej ręki?) oraz w manipulacjach językiem, który staje się Orwellowską ?nowomową?, deformującą obraz rzeczywistości. Ustrój demokratyczny w tych warunkach ukazuje swe złowrogie oblicze, gdyż sprzyja rozpowszechnianiu się ideologii, które podważają wartość wolności jednostkowej. Przed polityką stoi zatem zadanie ustrojowego ograniczania nadużyć demokracji. Na intelektualistach niezmiennie spoczywa obowiązek wierności prawdzie.