Kulturka

Stalingrad

Bitwa stalingradzka (lipiec 1942 - luty 1943) według wielu historyków przesądziła o klęsce hitlerowskich Niemiec w II wojnie światowej. Była niezwykle zażarta i krwawa. Poświęcono jej kilka propagandowych filmów w latach stalinowskich. Natomiast pod wieloma względami intrygujący wojenny fresk ''Stalingrad'', powstały w 1989 roku, utrzymany był w paradokumentalnym stylu modnym w latach 60. i 70. i nakręcony został przy znaczącym udziale amerykańskiego studia Warner. Za kamerą stanął po raz kolejny spec od wielkiej batalistyki, wieloletni pupil Leonida Breżniewa, reżyser Jurij Ozierow (1921-2001), który wcześniej podpisał tak spektakularne widowiska jak: ''Wyzwolenie'' (''Oswobożdienije'', 1969-70, najdroższy radziecki film w historii) czy ''Żołnierze wolności'' (''Sołdaty swobody'', 1975-7). Tym razem jednak, zgodnie z duchem czasu, odszedł on od prób rehabilitacji Stalina jako genialnego wodza. Przeciwnie - ukazano tu nawet bezwzględność dyktatora, a także niechlubną rolę NKWD, choć nie uniknięto też koturnowości i patosu. Kult Stalina zastąpiono wyidealizowanymi postaciami generałów Wasilija Czujkowa, a zwłaszcza Gieorgija Żukowa, którzy rzeczywiście odegrali kluczową rolę w stalingradzkiej bitwie. Bardziej niż jako ciągle sprawny pirotechniczny popis ''Stalingrad'' zaciekawia dziś jako pouczający przykład technik propagandowej manipulacji, które są tu przez samych twórców filmu podważane i zastosowane w sposób ze sobą sprzeczny i niekonsekwentny.