Kulturka

Słownik peryfraz, czyli wyrażeń omownych - Mirosław Bańko

Nowe wydanie znanego już czytelnikom słownika, znacznie większe od poprzedniego. Zawiera prawie 2000 peryfraz - opisowych, często metaforycznych wyrażeń, których używa się zamiast nazwy właściwej w celach ornamentacyjnych lub eufemizacyjnych, np. Kraj Kwitnącej Wiśni 'Japonia', Wielki Brat 'Związek Radziecki', mały kapral 'Napoleon Bonaparte', czarna śmierć 'dżuma', agencja towarzyska 'dom publiczny', dokonać żywota 'umrzeć'. Objaśnia ich znaczenia i pochodzenie oraz ilustruje ich użycie cytatami z tekstów prasowych i literackich. Pełni jednocześnie funkcję słownika frazeologicznego, słownika przydomków, słownika metafor, a ponadto może się przydać amatorom krzyżówek. Zawarty w książce indeks nazw właściwych pomaga wybrać peryfrazę odpowiednią do potrzeb. Autor jest profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, twórcą i współtwórcą kilkunastu słowników, a także publikacji monograficznych, podręcznika akademickiego i licznych artykułów. Od wielu lat jest związany zawodowo z Wydawnictwem Naukowym PWN. Wybór przykładowych haseł: błękitna armia, armia polska gen. Józefa Hallera, utworzona we Francji w 1917 roku. Nazywana tak od koloru mundurów, które nawiązywały do tradycyjnych barw armii francuskiej. Por. BŁĘKITNY GENERAŁ. błękitna krew, pochodzenie arystokratyczne. 'Przy tym tak już nic a nic nie robić, jak ci panowie, to także, powiem prawdę, świństwo. Człowiek, który na świecie jedząc chleb nie pracuje, czy tam w nim błękitna krew płynie, czy popielata, czy czerwona, jest darmozjadem i niczym więcej' (Eliza Orzeszkowa, Nad Niemnem). błękitna planeta, Ziemia. Tak wygląda, gdy jest widziana z kosmosu. Pierwszym człowiekiem, który ją taką ujrzał w 1961 roku i nazwał błękitną planetą, był Jurij Gagarin. 'Nasza spokojna, błękitna planeta nie zawsze była miłym i przytulnym miejscem do życia' (Gazeta Wyborcza). Zob. też INDEKS. Błękitny Anioł, Marlena Dietrich (1901-1992), właściwe nazwisko: Marie Magdalene von Losch. Amerykańska aktorka filmowa niemieckiego pochodzenia, nazywana tak od tytułu filmu Josefa von Sternberga (Der blaue Engel, 1930), który przyniósł jej światową sławę. błękitny generał, generał Józef Haller (1873-1960). Dowódca armii polskiej utworzonej we Francji. Por. BŁĘKITNA ARMIA. W serii ukazały się: w 2008 r. 'Słownik wydarzeń, pojęć i legend XX wieku' Władysława Kopalińskiego 'Słownik eponimów czyli wyrazów odimiennych' Władysława Kopalińskiego 'Słownik imion' Jana Grzeni 'Słownik paronimów czyli wyrazów mylonych' Małgorzaty Kity i Edwarda Polańskiego w 2009 r. 'Przysłowia są na wszystko. Słownik' Dobrosławy Świerczyńskiej 'Słownik onomatopei czyli wyrazów dźwięko- i ruchonasladowczych' Mirosława Bańko