Kulturka

Rafael i jego spadkobiercy - Dudzik Sebastian, Żuchowski Tadeusz J. (red.)

Sztuka portretowa powstawała w ciągłym napięciu między koncepcją autonomicznego dzieła sztuki a ideą reprezentacji, tj. zastępstwa. Owe samodzielne dzieło sztuki plastycznej, łączące w sobie portret plastyczny i rysunkowy już u zarania zostało opisane w Historii Naturalnej Pliniusza Starszego {Naturalis Historia, XXXV, 151). Stawiając pytanie o początek malarstwa, Pliniusz przywołuje historie korynckiego garncarza Butadesa. W jego warsztacie powstało dzieło przedstawiające głowę ukochanego córki garncarza. Było ono efektem obwiedzenia konturem zarysu wyznaczonego przez cień. Butades wypalił w piecu tak wyznaczony portret i uczynił go trwałym. W ten sposób zostały zatrzymane i uwiecznione w dziele plastycznym realność i chwila. Ten Butadesowy portret miał za zadanie przypominać, przywoływać w pamięci swój pierwowzór. Podobną rolę przypisuje się dziełom portretowym i dziś, wykonuje sieje, żeby za ich pomocą przywołać w pamięci pierwowzór. Między portretowanym a portretem wytwarza się niezwykła więź, która umożliwia trwanie przeszłości we współczesności, a więc zachowywanie w pamięci - ciągle aktualizowanej - wiedzy o portretowanym.