Kulturka

Powrót munchhausena - Zygmunt Krzyżanowski

Powieść pisana w latach 1927-28, pierwotnie była scenariuszem filmowym powstałym na zamówienie jednej z moskiewskich wytwórni filmowych, dość licznych w połowie lat 20-tych ub. wieku. Czytelnik, zorientowany w realiach sowieckiej Rosji tamtych lat i nadciągającego stalinowskiego terroru, z niedowierzaniem pokręci głową nad tak nierealnym zamiarem. Ale jedno o Krzyżanowskim można powiedzieć: on nie był realistą. I - nie uznawał kompromisu, czego powieść Powrót Münchhausena jest dowodem. Wstrząśnięta I wojną światową Europa starannie liże rany i stara się. jak najszybciej o nich zapomnieć. Bohater literacki, Baron Münchhausen, niegdyś żołnierz i poszukiwacz przygód, a dziś podróżnik i komentator, wkracza w ten świat ze swym ''szkiełkiem i okiem'' nie po to, by w nim uczestniczyć, ale - by go opisać. Dostaje się całej staruszce-Europie, bo szlak podróży Münchhausena wiedzie z Berlina przez Rzym, Londyn aż do porewolucyjnej Moskwy. Czy wszystko to prawda, czy - wykwit fantazji? Zaskakujące obserwacje, opisy iskrzące sardonicznym poczuciem humoru, nieprzewidywalne zwroty akcji, przewrotny i zaskakujący finał. Ciekawe, że ten - formalnie i literacko bez skazy - utwór prozatorski, nadal jest znakomitym materiałem filmowym i przemawia obrazami, świadczącymi o finezji skojarzeń i rzadko spotykanej wyobraźni autora. Czy - tylko wyobraźni?