Kulturka

Poczucie umiejscowienia kontroli i przekonania o własnej skuteczności w zdrowiu i chorobie

Autor książki poszukuje odpowiedzi na pytania o uwarunkowania dobrego
zdrowia: zachowania dotyczące zdrowia, czynniki ryzyka zachorowań,
profilaktyka i promocja zdrowia, skuteczne leczenie i rehabilitacja,
poprawa jakości życia. Poszukiwanie odpowiedzi na pytania stawiane w
tych obszarach wpływa na kształtowanie czynników poznawczych, a także na
podejmowanie zachowań dotyczących zdrowia, które z kolei oddziałują na
stan zdrowia i przebieg choroby. W psychologii zdrowia i psychologii
klinicznej od wielu lat podkreśla się znaczenie reprezentacji poznawczej
dla zdrowia i choroby. Istotne wydają się podmiotowe przekonania o
możliwości wpływu na stan zdrowia: poczucie umiejscowienia kontroli
zdrowia, określające źródła wpływu na stan zdrowia (działanie własne,
oraz innych osób znaczących, lub przypadek) oraz przekonania o własnej
skuteczności działań związanych ze zdrowiem. To one właśnie, jak
wskazują dane z literatury mogą decydować o przezwyciężeniu choroby.
Własna skuteczność uznawana jest bezspornie jako predykator zachowań
zdrowotnych. W książce poczucie umiejscowienia kontroli zdrowia oraz
przekonania o własnej skuteczności traktowane są jako wymiary
indywidualnych zasobów zdrowia.
Mimo, że uwarunkowania poznawcze stanowią pewien fragment systemu
czynników wpływających na zachowania dotyczące zdrowia, można przytoczyć
zaobserwowane i opisane w literaturze dowody zbawiennego wpływu
przekonań o własnej skuteczności w sytuacjach krytycznego zagrożenia
zdrowia, jakim jest na przykład rak. Warto więc poszerzyć wiedzę i
podjąć analizę roli, jaką odgrywają w przypisywanym im zakresie.
Książka składa się z ośmiu rozdziałów; cztery pierwsze mają charakter
teoretyczny, poglądowy. Rozdział pierwszy poświęcony jest problemom
zdrowia i choroby, które stanowią punkt wyjścia i punkt odniesienia dla
omawianych zagadnień w dalszej części książki. Znajdujemy w nim
wyjaśnienia i charakterystykę podstawowych pojęć dotyczących zdrowia i
choroby, ze zwróceniem szczególnej uwagi na przyjęty w książce nurt
poznawczy. Z szerokiego obszaru zagadnień dotyczących omawianej w pracy
problematyki autor wybrał te, które wydawały się najistotniejsze, a
zatem sporo miejsca zajmują zachowania oraz zasoby dotyczące zdrowia.
Podmiotowe, indywidualne, poznawcze zasoby zdrowia, którymi są
analizowane w książce poczucie umiejscowienia kontroli i przekonania o
własnej skuteczności omówiono w rozdziałach: drugim i trzecim. Nieco
więcej miejsca poświęcono poczuciu umiejscowienia kontroli, wokół
którego koncentrowały się wieloletnie zainteresowania badawcze autora.
Poczucie umiejscowienia kontroli i przekonanie o własnej skuteczności są
w dużym stopniu powiązane z uczeniem się zaradności lub bezradności w
toku socjalizacji; dotyczy to również zachowań zdrowotnych. Z tego też
względu w rozdziale czwartym omówiono zes

• author: Ryszard Kościelak