Kulturka

Mickiewicz mistyczny

Książka ta zrodziła się z potrzeby refleksji nad obecnością mistycyzmu w szeroko rozumianym dziele Mickiewicza. Do tej pory związki poety z mistycyzmem sprowadzano do orzekania o konfesyjności (albo i nie) jego postawy religijnej i szukania - zazwyczaj heterodoksyjnych - źródeł jego inspiracji. Relacje literatury romantycznej i mistyki w dziele Mickiewicza domagają się szczególnego namysłu badaczy. Wszak mamy wiele publikacji o mistycznym Słowackim, a o ''mistycznym'' Mickiewiczu tak naprawdę żadnej... U genezy tej książki legły fundamentalne pytania. Czym jest doświadczenie mistyczne, jaka zachodzi relacja między epifanią religijną (mistyczną) a literacką? Jak historyk literatury może badać teksty o charakterze mistycznym, czy istnieją w ogóle wyznaczniki ''mistyczności'' tekstu? Czy można taki tekst badać w oderwaniu od biografii autora, czy sam staje się materiałem biograficznym? Refleksji poddane zostały także zagadnienia szczegółowe dotyczące kształtowania się postawy mistycznej Mickiewicza, werbalizacji doświadczeń duchowych poety w rożnych okresach jego życia, dokumentacji jego postawy religijnej w utworach, ale i w faktach biograficznych. Książka zapewne nie odpowiada wyczerpująco na postawione pytania. Stanowi jednak zbiór istotnych, jak się wydaje, choć często odmiennych propozycji odczytań Mickiewicza. Do dyskusji o mistyczności autora Dziadów zaprosiliśmy bowiem filozofów, filozofów religii, kulturoznawców w przekonaniu, że Mickiewicz jest twórcą, którego można i należy poddawać interdyscyplinarnej refleksji. Książka nie zawiera jednoznacznych rozstrzygnięć, co więcej, nie przynosi jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy Mickiewicz był mistykiem. Zapewne zrodzi to poczucie niedosytu. Ale trzeba mieć nadzieję, że z owego ''braku'' skorzysta przyszłość, niosąc nowe ustalenia, refleksje, interpretacje. Mickiewicz mistyczny niczego zatem nie zamyka, lecz - jak się wydaje - wiele otwiera...