Kulturka

Mąż i żona

''Intryga zręcznie prowadzona, bez epizod, sceny żywe i w wielu miejscach nowe sytuacje, interes ciągle utrzymany, wiersz gładki, wyk azują niepospolity talent autora. Może cały obraz przedstawia zanadto niekorzystne pożycie domowe...'' - pisał po premierze ''Męża i ż ony'' anonimowy recenzent ''Kuriera Warszawskiego''. Komedia Aleksandra Fredry, ukończona prawdopodobnie w 1821 roku, do dziś uchodzi z a jedną z najlepszych i najfrywolniejszych w dorobku pisarza. Jan Lechoń podziwiał ją za błyskotliwą ironię, szyk, wdzięk i giętkość wiersza. Tadeusz Boy - Żeleński w ''Obrachunkach fredrowskich'' również nie krył zachwytu dla ''najwytworniejszej komedii'' autora ''Zem sty''. Konserwatywny literaturoznawca, hrabia Stanisław Tarnowski, był już nieco surowszy. Nie mógł wprawdzie zaprzeczyć, że utwór Fr edry to rzecz ''pod względem artystycznym prawie doskonała'', lecz z drugiej strony ''wstrętna i oburzająca przez stępiony zmysł moraln y swoich figur''. A figurami owymi, czy mówiąc współcześniej bohaterami, są: hrabia Wacław, jego żona Elwira, przyjaciel domu Alfred i rezolutna pokojówka Justysia. Stosunki, które łączą tę czwórkę to typowy ''czworokąt małżeński''. Hrabia Wacław, amator wizyt, plote k, kart i miłostek, ma serdecznie dosyć sentymentalnej żony, rzekomo bez przerwy ślęczącej nad robótkami w pustym i mrocznym domu. N ie wie, że jego serdeczny druh Alfred, cyniczny casanova, od roku namiętnie romansuje z Elwirą. Hrabia - już dawno machnąwszy ręką n a małżeńskie igraszki w alkowie - umizguje się do pokojówki Justysi. Zalotna subretka nie gardzi też awansami Alfreda, przy czym żad en z panów nie wie, że ma rywala. Justysia, uosobienie sprytu i pełnego wdzięku zepsucia, dochodzi do wniosku, że należy jednak coś zrobić, by ta zagmatwana sytuacja nie wymknęła się spod kontroli. Na ofiarę wybiera Alfreda. Zwierza się więc swej pani ze swojego r omansu z jej kochankiem. Elwira, dotknięta do żywego, robi Alfredowi scenę zazdrości i zabrawszy wszystkie jego listy opuszcza dom. Wacław jest wniebowzięty - wreszcie będzie mógł się do woli nasycić wdziękami pokojówki. Zaślepiony pożądaniem zapomina, że żony maj ą kłopotliwy talent do otwierania drzwi w najmniej odpowiednim momencie. W ''Mężu i żonie'' próżno szukać klasycznego pozytywnego boha tera. Wacław, Alfred, Elwira i Justysia z upodobaniem uprawiają erotyczną grę pozorów, zasady religii i moralności traktując wybitni e instrumentalnie. Nie przeszkadzało to wszakże licznym reżyserom rozmaicie interpretować tekst komedii. Bohdan Korzeniewski, znakom ity znawca twórczości autora ''Ślubów panieńskich'', postawił na maksymalną wierność nie tylko literze, ale i duchowi utworu. Oglądają c jego spektakl trudno uwierzyć, że czwórka bohaterów kiedykolwiek wyrzeknie się swych dwuznacznych zabaw i posypie głowy popiołem. Trudno też ich podejrzewać o pryncypialność w traktowaniu wzajemnych niewierności. I choć wszyscy przekonują się, że ''kto zwodzi ten bywa zwiedziony'', to zarazem nie żywią do siebie tak głębokich ucz

• author: Aleksander Fredro