Kulturka

Liturgia prawosławna. Mały słownik

Słownik, bogato ilustrowany, w zwięzłych hasłach opisuje miejsce sprawowania kultu, sprzęty, szaty i księgi liturgiczne, najważniejsze święta i formy nabożeństw, przede wszystkim Świętej Liturgii, czyli Mszy świętej, oraz uczestników sprawowanego kultu. Autorka zwraca stale uwagę na właściwą treść czynności i przedmiotów liturgicznych i ich symboliczne znaczenie. Wstęp Słownik obejmuje terminy cerkiewnosłowiańskie z zakresu prawosławnej liturgii. Jest to wybór podstawowych zagadnień, dotyczących prawosławnych nabożeństw, obrzędów, świąt, rodzajów liturgii i jej części składowych, sakramentów, liturgii Wielkiego Postu, a także kalendarza liturgicznego, ksiąg liturgicznych, śpiewu, szat, naczyń, dzwonów, wyglądu i wyposażenia cerkwi, konsekracji świątyni. Przy pisaniu słownika kierowałam się przede wszystkim tym, żeby zachować specyfikę terminologii cerkiewnosłowiańskiej, będącej nośnikiem tradycji grecko-bizantyjskiej. Jednakże zachowanie całkowitej czystości semantycznej nie zawsze okazywało się rzeczą możliwą. Trudność tkwi w tym, że terminologia cerkiewnosłowiańska nie ma właściwie usystematyzowanych i uporządkowanych odpowiedników w języku polskim. Dlatego hasła ułożone są następująco: obok termonów cerkiewnosłowiańskich występuje ich spolszczona transliteracja oraz zamienniki z odniesieniem do terminologii cerkiewnosłowiańskiej. Terminy cerkiewnosłowiańskie funkcjonują w percepcji i świadomości prawosławia w Polsce i nie wywołują jakiegoś dysonansu. Dla czytelnika, któremu są one obce mogą się stać ciekawym źródłem poznawczymodmiennej tradycji Kościoła prawosławnego, którego początki sięgają czasów apostolskich i pierwszych gmin chrześcijańskich, a jego tradycję, teologię, duchowość, życie liturgiczne ukształtowało dziedzictwo Cesarstwa Bizantyjskiego, a zatem kultury greckiej. Liturgia prawosławna jest złożona i różnorodna. I stanowi centrum duchowego życia prawosławia. Jej piękna i bogactwa nie sposób przekazać w skrótach myślowych i pojęciowych, jakim nota bene jest każdy słownik. Niepowtarzalne piękno liturgii prawosławnej, piękno nie z tego świata, emanujące dźwiękiem (śpiew), światłem (blask świec), barwą (kolorystyka samego nabożeństwa i wnętrza cerkwi), zapachem (woń kadzideł), kształtuje nie tylko myśl teologiczną, ale jest również inspirującym źródłem doświadczenia kontemplacyjnego, mistycznego i obejmuje całego człowieka: jego wyobraźnię i uczucia, myśli. Wszystkie obrzędy, sakramenty, myśl teologiczna, życie duchowe stoją pod znakiem misterium Eucharystii ? misterium Boskiej Liturgii, która obejmuje nie tylko człowieka, ale i całe stworzenie,kosmos. Jest to misterium nieustannej Pięćdziesiątnicy Ducha Świętego i doświadczenia przemienionego i zmartwychwstałego Chrystusa.Za wybitnym, polskim, prawosławnym teologiem Janem Klingerem można powiedzieć, że liturgia prawosławna jest ?jakby niebem otwartym na kształt bizantyjskiej kopuły, w której unosi się nad ziemią pełen wzniosłego spokoju