Kulturka

Lalka czyli rozpad świata

Nowatorska interpretacja ''Lalki'' B. Prusa, której autorka szuka kontekstów pozaliterackich, historycznych, bada przestrzeń społeczną autora i jego czytelników. Lektura obowiązkowa polonistów i kulturoznawców. Autorka zanurza się w czas powstania powieści, przywołuje doświadczenia jej ówczesnych czytelników, sięga do literatury i prasy tamtej epoki, szukając śladów bohaterów powieści w dokumentach życia literackiego czy politycznego. Idąc za sugestiami Prusa, by jego utwór czytać jako ''powieść o rozkładzie'', Ewa Paczoska wraca do najważniejszych polskich pytań końca XIX wieku, które wciąż nie straciły na aktualności. Lalka pokazuje rzeczywistość w trakcie wielkiej przemiany, nazywanej dziś nowoczesnością. To dlatego jej bohaterowie wciąż zadają sobie pytanie: co się z nami stało? Co się stało z naszą historią, teraźniejszością, co z przyszłością? Prus w Lalce rozpoznaje świat dotknięty destrukcją. Na oczach Wokulskiego rozpada się mit narodowej, ale także religijnej, wspólnoty, mit polskości uświęconej i niezwykłej, mity Polaka-rycerza, Matki Polki czy kobiety-anioła, w końcu wyobrażenie miłości ukształtowane przez literaturę romantyczną. Wszystko się zmienia i jednocześnie nazbyt szybko stabilizuje, to, co nowe, okazuje się skądś już znane, mieszają się konwencje i role, miksuje ''obcość'' i ''swojskość''. Problemy Wokulskiego z własną tożsamością zostały tu także rozpoznane jako zjawisko typowe dla kultury wiktoriańskiego stłumienia. Czy więc kolejna ''zabawa Lalką''. Jeśli tak, to jej przedmiotem, jak podkreśla autorka, nie są ''igraszki'', lecz - ''życie''.