Kulturka

Historia polityczna świata XX w t1 1901-1945 - Marek Bankowicz (red.)

Wiek XX bez wątpienia był stuleciem przełomowym w dziejach ludzkości. Przyniósł dwie wojny światowe, będące konfliktami zbrojnymi o skali i intensywności nieporównanie większej niż jakiekolwiek inne wojny znane z historii. Skutki wojen światowych były katastrofalne, ale te tragiczne doświadczenia uświadomiły ludzkości, jak wielką wartością jest pokój. Wiek XX był zatem czasem wojen, lecz również czasem intensywnego poszukiwania formuł bezpieczeństwa międzynarodowego i pokojowych metod rozstrzygania sporów, tak aby koszmar wojny światowej nie powtórzył się po raz trzeci. Wiek XX to okres dynamicznego upowszechniania się demokracji, parlamentaryzmu oraz praw i wolności obywatelskich. Na arenę dziejów wkroczyły masowe społeczeństwa, które zapragnęły odegrać rolę aktywnego podmiotu historii, co zresztą im się w dużej mierze udało. Jednak wiek XX przyniósł również doświadczenie dwóch totalitaryzmów - nazistowskiego i komunistycznego. W krajach, w których zapanował porządek totalitarny, urzeczywistniono wyjątkowo represyjne, oparte na masowym terrorze, systemy władzy, które postawiły sobie za cel nie tylko kontrolowanie polityki, lecz także wszechwładne panowanie nad człowiekiem. Kres nazizmu nastąpił w rezultacie klęski hitlerowskich Niemiec w drugiej wojnie światowej. Totalitaryzm komunistyczny okazał się bardziej żywotny. Związek Radziecki wyszedł z wojny jako zwycięzca i podporządkował sobie całą Europę Środkowowschodnią. System komunistyczny zapanował potem w wielu krajach pozaeuropejskich, w tym w najbardziej ludnym państwie świata - w Chinach. Z drugiej wojny światowej wyłonił się świat dwubiegunowy. Zmagania systemu komunistycznego z krajami Zachodu, wśród których dominującą rolę odgrywały Stany Zjednoczone, na długie lata zaciążyły na politycznym obliczu świata i przyjmowały postać mniej lub bardziej ostrej zimnej wojny albo tzw. pokojowego współistnienia. Załamanie się światowego bloku komunistycznego nastąpiło dopiero w 1989 roku. Świat wychodził zatem z XX wieku po przezwyciężeniu totalitaryzmu i z triumfującą demokracją, jako powszechnie uznanym i cenionym modelem ustrojowym.