Kulturka

FANATYK

Fanatyk jest współczesną opowieścią o młodzieńczym buncie nowojorskiego chłopaka - Żyda. Zrozumiałe jest, że to zjawisko dotyka szczególnie silnie najinteligentniejszych. Jednak w przypadku bohatera przeradza się w dramat determinujący całe jego życie. Obdarzony silną osobowością, samodzielnie myślący uczeń jesziwy podczas rozważań nad wersetami Tory traktującymi o boskim żądaniu, by Abraham w imię wiary ofiarował własnego syna Izaaka - Danny Balint, doznaje szoku porażony okrucieństwem Boga. W interpretacji chłopaka przypowieść ta jest dowodem pychy i siły niszczącej ludzką miłość. Wstrząsające odkrycie prowadzi Dannego do otwartej wojny z Bogiem i co za tym idzie do przeciwstawienia się własnej społeczności, zakwestionowania jej tożsamości religijnej i kulturowej. W prostej konsekwencji chłopak staje się antysemitą, okrutny jak jego Bóg dołącza do skinheadów. Nienawidzi swoich i pogardza jednocześnie żądnymi krwi osiłkami. Brnie dalej, dzięki swojej inteligencji robi karierę jako ideolog w organizacjach neofaszystowskich. Tam poznaje dziewczynę, rodzi się zauroczenie perwersyjną przemocą, ale pod wpływem dziewczyny zafascynowanej duchowością Dannego przeradza się w miłość pełną szacunku dla pierwotnej tradycji religijnej chłopaka. Bohater jednak nie przestaje dokonywać aktów terroru i przemocy wobec Żydów. Mimo iż jest świadomy irracjonalności antysemityzmu, przyziemnych motywów kierujących neofaszystami, którzy wykorzystują zbrodnicze instynkty skinheadów do swych czysto merkantylnych celów. Skazany przez sąd za bójkę w restauracji chłopak poddany zostaje terapii uczłowieczenia przez ocalałych z Holocaustu. Opowiadanie starca, który przeżył śmierć syna zamordowanego przez hitlerowca doprowadza Dannego do wściekłości - to znowu pokorny Abraham ofiarował własne dziecko. Furia z powodu odwiecznej bierności Żydów przesłania chłopakowi tragedię Zagłady, jednak obraz zamordowanego dziecka i rozpacz starca zaczynają go prześladować, podobnie jak widok Tory profanowanej przez skinheada. I to spowoduje refleksję, Danny wówczas zrozumie gotowość ofiary Abrahama i istotę wiary, ale będzie również wiedział, że doszedł już za daleko i aby wrócić musi sam stać się Izaakiem. Dokonuje samoofiary w Yom Kippur - Święto Odkupienia. Inspiracją do Fanatyka stało się autentyczne wydarzenie mające miejsce w 1964 roku w Nowym Yorku. Otóż dziennikarz New York Timesa dowiódł po aresztowaniu członków Ku Klux Klanu, którzy zaatakowali dzielnicę żydowską w Bronxie, że jednym z demonstrantów był żydowski wyrostek. Ujawnienie prawdy doprowadziło chłopaka do ostateczności - wybrał samobójstwo. Jednak ten fakt znalazł w filmie tylko odległe echo sprowadzające się do stworzenia jednej sceny przytaczającej rozmowę chłopca z dziennikarzem. W istocie film stał się głęboką uniwersalną debatą na temat potrzeby posiadania tożsamości przez człowieka i jej przeciwieństwa - niszczącej wszystko przemocy.