Kulturka

Dzieciństwo w opresji Pomiędzy przemysłem kulturowym a technokratycznymi reformami szkolnictwa - Christian Rittelmeyer

Rozdział pierwszy niniejszej książki przedstawia konkretny przykład z a b a w y d z i e c i ę c e j i wyjaśnia, jakie możliwości kształcenia oferuje dzieciństwo, w którym dziecko ma szansę przeprowadzać różnorodne sensoryczne, motoryczne, rozwijające ducha i duszę doświadczenia, które wielostronnie pobudzają siłę fantazji, oraz nabywać istotnych kompetencji moralnych w s p o n t a n i c z n e j aktywności. Jest to jednak możliwe tylko wówczas, gdy wychowanie na poziomie przedszkola i szkoły podstawowej nie jest ograniczone do ofert i działań edukacyjnych 'dostosowanych do potrzeb gospodarki' i 'gwarantujących zachowanie zasadniczych celów'. Zastąpienie spontanicznej zabawy przez instrukcję lub samodzielnej eksploracji otoczenia (co nazywa się czasem myląco 'pedagogiką zabawy') przez ekonomicznie zorientowane instytucje edukacyjne oznaczałoby - jak zostanie to ukazane - zahamowanie rozwoju 'podstawowych kompetencji', które w rzeczywistości są niezbędne do podejmowania różnych wyzwań przyszłości. Jeżeli przy tym niemieckie przedszkole jest przedstawiane zainteresowanym imigrantom jako g r u p a z a b a w o w a (playground rather than a pre-school), daje to powód do wskazania, że t a odmiana czystej pedagogiki zabawy i działania nie powinna być tutaj faworyzowana. Twierdzenie, że przedszkola rzeczywiście zaspokajają prawdziwe, różnorodne p o t r z e b y d z i e c i w z a k r e s i e e d u k a c j i, budzi wiele wątpliwości. Obok jakże istotnej dla rozwoju dziecka zabawy edukacja przedszkolna powinna obejmować opowiadania, wycieczki na łono natury oraz wycieczki do zakładów rzemieślniczych, działania rozwijające aktywność percepcyjno-motoryczną, ćwiczenia pobudzające do obserwacji własnego otoczenia oraz inne działania pedagogiczne tworzące możliwie jak najszersze i odpowiadające potrzebom rozwojowym dziecka przestrzenie edukacyjne. Nie chodzi tutaj oczywiście o przesuwanie czasu rozpoczynania nauki szkolnej do wieku przedszkolnego. Opisane powyżej dążenie do tworzenia wolnych przestrzeni dla rozwoju i edukacji dziecka zwraca się także przeciw coraz mocniej uwydatniającej się w społeczeństwie kulturze, którą północnoamerykańscy psychologowie i przedstawiciele nauk społecznych określają jako rapid-fi re culture, czyli 'kultura szybkostrzelna'. Formy przejawiania się i oddziaływania tego agresywnego, skomercjalizowanego i hamującego możliwości rozwoju p r z e m y s ł u k u l t u r o w e g o zostaną skonkretyzowane w następnym rozdziale. Poprzez pojęcie to rozumiemy wszelkie - wyprodukowane na masową skalę j e d y n i e w c e l a c h k o m e r c y j n y c h - zabawki, komiksy, książki dla młodzieży, filmy telewizyjne, opery mydlane, muzyczne DVD itd., które dzisiaj w coraz większym stopniu określają i ideologicznie ukierunkowują dziecięce światy życia codziennego. Dzieci i nastolatki zmagają się z nieuchronnymi wyzwaniami i kryzysami i są przy tym bardziej niż kiedykolwiek przedtem 'przyjaźnie wspierane' przez media i