Kulturka

Diabelska materia. Historia pasków i tkanin w paski

Co mają ze sobą wspólnego święty Józef i Obeliks, średniowieczna prostytutka i sędzia bejsbolu, karmelici i plażowicze w szalonych l atach dwudziestych, błaźni czasów renesansu i galernicy z komiksów, ludzie, którzy śpią w piżamach, i san-kiuloci roku II? Łączy i ch ubranie w paski, znak umiejscowienia na marginesie porządku społecznego lub w ogóle poza nim. Paski, struktura nieczysta, przez d ługi czas były na Zachodzie oznaką wykluczenia lub transgresji. W średniowieczu widziano w pasiastych tkaninach materię diabelską, a społeczeństwo nowożytne długo uznawało je za atrybut ludzi zepchniętych na sam dół drabiny społecznej (niewolników, służących, ma rynarzy, galerników). Dopiero w epoce romantyzmu paski na ubraniu zaczynają tracić, choć nie do końca, swój degradujący charakter; konkurują z nimi od tej pory paski innej natury, niosące z sobą nowe idee: wolności, młodości, używania życia i humoru. Dzisiaj oba te systemy wartości współistnieją. Ale bardziej niż kiedykolwiek paski paskom bywają nierówne. Paski na garniturze bankiera nie są t ym samym co paski na ubraniu gangstera; zebra na jezdni na przejściu strzeżonym czy pręty w oknach więzienia nie są tym samym co pas ki nad brzegiem morza czy na terenach sportowych.
Michel Pastoureau, przedstawiając w zarysie długą historię pasków na Zachodzie, zastanawia się nad pochodzeniem, statusem i społeczn ym funkcjonowaniem kodów wizualnych. Czym jest oznaka hańbiąca? Dlaczego powierzchnia w paski bardziej się rzuca w oczy niż powierzc hnia gładka? Czy tak się dzieje we wszystkich cywilizacjach? Czy to sprawa biologii czy kultury?

• author: Michel Pastoureau