Kulturka

Czy wszechświat się rozszerza? - Eddington Arthur S.

Sir Arthur Stanley Eddington, profesor Uniwersytetu w Cambridge, należał do najbardziej wpływowych uczonych pierwszej połowy XX w. Wniósł nieprzemijający wkład w badania nad budową gwiazd, ich ewolucją oraz dynamiką. Przyczynił się do doświadczalnego potwierdzenia ogólnej teorii względności Einsteina, kierując słynną ekspedycją na całkowite zaćmienie Słońca w 1919 r. Przez współczesnych był określany mianem ''najwybitniejszego astrofizyka swoich czasów'' i ''apostoła teorii względności''. Poza fundamentalnymi monografiami z fizyki i astrofizyki Eddington napisał również kilka książek, prezentujących w błyskotliwy, przystępny sposób osiągnięcia teorii kwantów i kosmologii. Bodaj najsłynniejszą z nich jest Czy wszechświat się rozszerza?, wielokrotnie wznawiana i tłumaczona. Książka ta jest oryginalnym wprowadzeniem w historię kosmologii relatywistycznej lat dwudziestych i trzydziestych XX w. w dzieje modeli wszechświata, opracowanych przez Einsteina, de Sittera, Friedmana i Lemaitre`a. Co ciekawe, głównym bohaterem tych rozważań czyni Eddington stałą kosmologiczną, która dość nieoczekiwanie odzyskała swoją pozycję w kosmologii początków XXI stulecia. Można tu również znaleźć zarys ekstrawaganckich poglądów Eddingtona na rolę podstawowych stałych fizycznych w poznawaniu natury kosmosu. Czy wszechświat się rozszerza? wciąż pozostaje ważną lekturą dla czytelnika interesującego się kosmologią, astrofizyką i astronomią, ale też fizyką teoretyczną i historią nauki. Tekst książki Eddingtona poprzedza obszerny wstęp, który sytuuje rozważania angielskiego uczonego w rozległej panoramie kosmologii współczesnej, z jej wciąż nierozwiązanymi zagadkami natury kosmicznej ekspansji, ciemnej materii i ciemnej energii. Autorem wstępu jest Marek Demiański, profesor astrofizyki w Instytucie Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Warszawskiego, autor licznych prac z teorii względności, astrofizyki i kosmologii oraz monografii Astrofizyka relatywistyczna.