Kulturka

Architektura Węgier

Dla każdego interesującego się kulturą różnych społeczności naród węgierski, osiadły prawie w centrum Europy, stanowić może przedmiot ciekawych studiów nie tylko ze względu na odmienność pochodzenia i języka, lecz także w zakresie architektury. Być może dlatego właśnie ten temat został podjęty przez autora niniejszego opracowania po raz pierwszy - w cyklu relacji o dorobku architektonicznym poszczególnych krajów świata - już blisko 50 lat temu. Dodatkowym bodźcem był też niewątpliwie fakt pomijania tego obszaru przez rutynowe drogi powszechnej historii architektury, co napawało nadzieją na dotarcie do spraw szerzej nie znanych. Stan źródeł biograficznych w owym czasie był bardzo ubogi i sprowadzał się prawie wyłącznie do opracowań węgierskich, przy których korzystaniu należało pokonać niełatwą barierę językową. W tej sytuacji na wdzięczne wspomnienie zasługuje udostępnienie mi przez architekta Aleksandra Króla jego maszynopisu Historia architektury węgierskiej, opracowywanego na Węgrzech podczas II wojny światowej w czasie internowania jako oficera wojska polskiego. Nie tylko ułatwiło mi to pracę, ale i upewniło, że wiele osób interesuje się nie poruszanymi dotąd w naszym kraju tematami. Odpowiedzią na to jest próba przedstawienia architektury węgierskiej - zarówno jej przeszłości jak i dnia dzisiejszego. Nie jest to jednak zadanie proste i jednoznaczne, albowiem współczesne Węgry utraciły w ciągu swej historii ziemie takie jak: Siedmiogród (dziś w Rumunii), tzw. Górne Węgry (dziś w Słowacji i na Ukrainie) oraz Wojewodzinę (dziś w Serbii), których architektura stanowiła niekiedy bardzo istotny wkład w całokształt kultury węgierskiej. Opracowanie niniejsze obejmuje jedynie architekturę dzisiejszych Węgier i tylko wyjątkowo - dla uprzytomnienia - wykraczać będzie poza obecne granice kraju bez głębszego wnikania w uwarunkowania historyczne i kulturalne, które stworzyły jej obraz.